خازن کولر گازی برای راه‌اندازی کمپرسور، فن موجود در پنل و موتور فن واحد خارجی استفاده می‌شود. ساختار برخی از موتورها به گونه‌ای است که برای شروع به کار به خازن نیاز دارند. در صورتی که موتورهایی که برای شروع کار به خازن احتیاج دارند حرکت نکنند، یکی از مواردی که نیاز به بررسی دارد، خازن است. خازن راه‌انداز کمپرسور واحد خارجی کولر گازی اندازه بزرگی دارد و به راحتی قابل تشخیص است.
البته کولر گازی‌های اینورتر برای راه‌اندازی کمپرسور به صورتی متفاوت عمل می‌کنند و برد الکترونیکی موجود در واحد خارجی وظیفه کنترل دور کمپرسور را بر عهده دارد.
آیا خازن کولر گازی شما خراب شده است؟
خازن‌ها یکی از علت‌های کار نکردن کمپرسور کولر گازی هستند که شما خودتان می‌توانید آنها را تعویض کنید. در صورتی که از کار با برق آشنایی داشته باشید، با اندکی احتیاط می‌توانید خازن کولر گازی از کار افتاده را خودتان تعمیر کنید.
خب، قبل از این که با یک تکنسین تعمیر کولر گازی تماس بگیرید، شما می‌توانید دستگاه را تعمیر کنید و پولی را که قرار است برای تعمیر هزینه کنید، صرفه‌جویی کنید. شاید بتوانید با ساده کردن یک تعمیر، شانسی داشته باشید که فقط هزینه قطعات را بپردازید. همچنین قبل از شروع کار اطمینان حاصل کنید که کولر گازی شما هنوز تحت ضمانت است یا خیر، این می‌تواند برای شما مفید باشد، در صورت داشتن ضمانت، قبل از هرگونه دستکاری با شرکت ضمانت کننده تماس بگیرید. اگر ضمانت آن به اتمام رسیده باشد می‌توانید شروع به تعمیر کنید، به هیچ ابزار تخصصی نیاز ندارید و ممکن است مجبور نباشید کل روز را صرف این کار کنید.
در مرحله اول شما باید مطمئن شوید که اشکال از خازن است. کولر گازی را برای مدت چند ساعت خاموش کرده و فیوز آن را خاموش کنید تا کمپرسور آن خنک شود. در بعضی از مواقع، در اثر عوامل مختلف و یا نوسان در جریان برق، کمپرسور اورلود می‌شود و کار نمی‌کند. اگر اشکال مربوط به اورلود باشد، با خنک شدن، کمپرسور دوباره شروع به کار خواهد کرد.
در کولر گازی‌های با ظرفیت پایین، برق ورودی به پنل وارد شده و از پنل به واحد خارجی منتقل می‌شود. ولی در انواع دارای ظرفیت بالاتر، برق ورودی به واحد خارجی رفته و از واحد خارجی دو رشته سیم برای فاز و نول به پنل می‌رود. درب واحد خارجی را باز کنید تا به خازن دسترسی داشته باشید.
(ولتاژ و بار الکتریکی بالایی در خازن ذخیره می‌شود، در صورت آشنایی نداشتن با نحوه کار با برق ولتاژ بالا، این کار را به یک متخصص بسپارید)
اول از همه شکل ظاهری خازن کمپرسور کولر گازی را بررسی کنید. اگر باد کرده و یا اطراف فیش‌های آن زنگ زده بود و یا هر موردی که نشان از خراب بودن آن داشت، خازن را تعویض کنید. در غیر این صورت، زمانی که از خنک بودن کمپرسور اطمینان حاصل کردید، کولر گازی را در حالت سرد و در کمترین درجه روشن کنید. بعد از لحظاتی کمپرسور و فن واحد خارجی روشن خواهند شد، اگر فن روشن شود و کمپرسور روشن نشود، به احتمال زیاد، خازن خراب شده است. قبل از تعویض خازن سیم‌هایی که به کمپرسور متصل هستند را هم چک کنید تا اتصالات شل نداشته و زنگ نزده نباشند. اگر سیم‌های کمپرسور سالم بود، خازن را با احتیاط باز کنید.
دو نوع خازن در کولر گازی‌های غیر اینورتر وجود دارند، در برخی از آنها از دو عدد خازن تکی و در بعضی دیگر از یک خازن دوبل برای کمپرسور و فن استفاده می‌شود. خازن تکی دو جای فیش بر روی خود دارد و خازن دوبل دارای سه جای فیش است. خازن دوبل از دو خازن تشکیل شده که یکی کم ظرفیت برای موتور پروانه واحد خارجی است و دیگری دارای ظرفیت بالاتر برای راه اندازی کمپرسور. سیم‌ها را از آن جدا کنید و به وسیله اتصال مقاومت، بار آن را خالی کنید.
(انواع خازن ولتاژ بالا، بار الکتریکی زیادی را در خود ذخیره می‌کنند، در هنگام کار با آنها احتیاط کنید)
خازن چیست؟
خازن قطعه‌ای است که می‌تواند انرژی الکتریکی را در خود ذخیره کند. این قطعات در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند و کوچک‌ترین آنها در بردهای الکترونیکی به کار می‌رود و به صورت مونتاژ سطحی (SMD) هستند. اندازه‌های بزرگ آنها در خطوط برق رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ظرفیت نگهداری جریان الکتریکی هر خازن متفاوت است و بسته به اندازه و جنس مواد به کار رفته در آنها تغییر می‌کند. بنا به مورد استفاده، خازن‌ها باید ولتاژهای مختلفی را تحمل کنند. مقدار ولتاژی که هر خازن توانایی کار با آن را دارد، بر روی بدنه خازن مشخص می‌شود.
این قطعه در کنار موتورها و کمپرسورها هم کاربرد دارد و برای راه‌اندازی آنها استفاده می‌شود. بعضی از آنها دائم در مدار قرار می‌گیرند و بعضی دیگر به طور موقت. خازن دائمی در موتورهای تک فاز برای بالا بردن راندمان و بهبود گشتاور به کار می‌رود. در موتورها و کمپرسورها دو سیم پیچ وجود دارد که یکی برای استارت و دیگری اصلی است. با ایجاد اختلاف فاز بین سیم پیچ اصلی و استارت توسط خازن، کمپرسور و یا موتور شروع به کار می‌کند. خازن‌هایی که به طور موقت در مدار قرار می‌گیرند، این اختلاف فاز را ایجاد می‌کنند و بعد از راه‌اندازی موتور الکتریکی، به وسیله یک کلید گریز از مرکز از مدار خارج شده و اگر از مدار خارج نشوند خراب می‌شوند.
هشدار – خازن دارای بار الکتریکی زیادی است و خطر وارد شدن شوک وجود دارد. قبل از این که خازن را تست کنید، حتما موارد ایمنی را رعایت کرده و در صورت آشنایی نداشتن با روش کار با برق ولتاژ بالا، این کار را انجام ندهید.
تست خازن کولر گازی
به وسیله یک مولتی‌متر می‌توانید خازن را امتحان کنید، در لحظه اول خازن مقاومت کمی دارد و بعد از چند لحظه، مقاومت آن بینهایت خواهد شد. در این حالت، خازن سالم است و اگر این طور نبود خراب شده و باید تعویض شود. با این تست، تغییر در ظرفیت خازن مشخص نمی‌شود، در بعضی از مواقع در اثر کارکرد، ظرفیت خازن تغییر می‌کند. برای مشخص کردن ظرفیت خازن، می‌توان از مولتی‌مترهایی که دارای قابلیت تست خازن هستند، استفاده کرد.
بعضی از مواقع پروانه فن کار نمی‌کند که می‌تواند مربوط به خازن آن باشد و مانند خازن کمپرسور می‌توانید آن را بررسی کنید. اگر به جای یک خازن دوبل، می‌خواهید از دو خازن استفاده کنید، باید یکی از پایه‌های هر کدام از خازن‌ها را به هم متصل کنید، این پایه مشترک را تشکیل می‌دهد و شما مانند خازن دوبل می‌توانید سیم‌ها را به آن وصل کنید.
در صورتی که درباره کار با الکتریسیته آشنایی زیادی ندارید، تشخیص مشکل خازن کولر گازی را به یک متخصص بسپارید.
با یک مولتی‌متر می‌توان مشخص کرد که خازن سالم است یا خراب شده. البته شما می‌توانید بدون استفاده از ولت متر با استفاده از نگاه کردن و گوش دادن، خرابی خازن کولر گازی را تشخیص دهید.
(البته قبل از هر کاری، فیوز برق ورودی کولر گازی را قطع کنید و تمامی اتصالات سیم‌ها و کمپرسور را بررسی کنید و از محکم و سالم بودن آنها مطمئن شوید)
- در هنگام روشن شدن کمپرسور صدای وزوز به گوش می‌رسد و کمپرسور روشن نمی‌شود.
- موتور فن واحد بیرونی روشن می‌شود ولی کمپرسور همچنان خاموش است.
- در هنگام روشن شدن کمپرسور، به خاطر بالا رفتن بیش از حد جریان مورد نیاز، فیوز برق ورودی کولر می‌پرد.
در برخی از مواقع، خازن فن پروانه واحد خارجی خراب می‌شود که یک راه آسان برای تشخیص خرابی خازن موتور پروانه، بعد از روشن شدن واحد بیرونی و کمپرسور پروانه نمی‌چرخد با استفاده از یک خازن دیگر، آن را امتحان کنید اگر پروانه شروع به چرخیدن کند، این نشان می‌دهد که خازن موتور پروانه واحد خارجی خراب است. البته در زمان تست موتور فن با خازن دیگر، ولتاژ خازن را در نظر داشته باشید که برای موتورهای ۲۲۰ ولت باشد.
نکته مهم: پروانه واحد بیرونی با سرعت بالا می‌چرخد به هیچ عنوان آن را با دست نچرخانید.
در اکثر کولرهای گازی برای راه اندازی کمپرسور و موتور فن پروانه از یک خازن سه پایه استفاده می‌شود. این خازن‌ها از ترکیب دو خازن ساخته می‌شوند. یک خازن با ظرفیت بالا برای راه اندازی کمپرسور و یک خازن با ظرفیت کم برای راه‌اندازی موتور پروانه، هر کدام از انها می‌توانند به تنهایی خراب شوند و اختلالی در کار خازن دیگر نخواهند داشت. در این خازن‌ها یک پایه مشترک بوده دو پایه دیگر برای راه اندازی کمپرسور و موتور پروانه استفاده می‌شوند.
خازن کولر گازی با ذخیره انرژی و رها کردن آن باعث ایجاد توان بالا برای راه‌اندازی موتور خواهد شد و در صورت خرابی، این توانایی را نخواهد داشت. گرما و رطوبت از عوامل شایع در خرابی خازن کولر گازی هستند. البته نوسان در برق ورودی هم باعث کم شدن توان و سوختن خازن می‌شود. اگر خازن باد کرده و یا روی آن اثرات زنگ زدگی قابل مشاهده باشد، زمان تعویض آن رسیده است.
اگر نیاز به تعویض یک خازن سه پایه را دارید باید ظرفیت هر دو خازن داخلی آن را از روی آن بخوانید که بصورت میکروفاراد است. اگر نتوانستید که یک خازن سه پایه مطابق با خازن کولر گازی خود پیدا کنید می‌توانید از دو خازن مجزا استفاده کنید. یکی از پایه‌های آنها را با استفاده از یک تکه سیم که در دو سر آن فیش خورده باشد به هم متصل کنید.
قبل از انجام هرگونه تعمیر کولر گازی فیوز برق ورودی به کولر گازی را قطع کنید. اگر نمی‌توانید برق ورودی را قطع کنید از تعمیر صرف نظر کنید.
نصب سیم‌های خازن کولر گازی
اگر خازن سه پایه بود سیم مشترک که به نول برق ورودی متصل شده را پیدا کنید و آنرا از خازن قدیمی جدا کرده و به پایه مشترک خازن جدید یا یکی از پایه‌هایی که دو خازن را به هم متصل کرده‌اید، متصل کنید. در مرحله بعد سیم موتور پروانه را به خازن کم ظرفیت و یا پایه کم ظرفیت در خازن سه پایه متصل کنید. و در ادامه سیم کمپرسور را به خازن بزرگ‌تر و یا پایه با ظرفیت بالا متصل کنید.
توجه داشته باشید خازن کولر گازی بعد از جدا کردن از سیم‌های برق همچنان دارای انرژی الکتریکی بالا است، مراقب باشید پایه‌های آن به بدن‌تان نخورد که باعث شوک خواهد شد.
در مرحله بعد خازن قدیمی را از پایه خود جدا کرده و خازن جدید را بجای آن بگذارید. برق ورودی را متصل کنید بعد از تعویض خازن در صورتی که کولر گازی مشکل دیگری نداشته باشد، کمپرسور و موتور پروانه شروع به کار خواهند کرد.
